As Reales Fábricas de Bizcocho de Neda produciron durante o século XVII o principal alimento da mariñeiría e a tropa embarcada na ría de Ferrol, o pan de barco ou galleta mariñeira, xerando unha importante industria do pan que chegou ata os nosos días.
Aínda que a Contraarmada, o ataque inglés de 1589 capitaneado por Francis Drake en resposta á Grande y Felicísima Armada española do ano anterior (máis comunmente coñecida como a Armada Invencible), foi un fracaso total, puxo de manifesto a debilidade do porto da Coruña, ata ese momento o principal porto militar do noroeste ibérico, sede da Real Audiencia, da Capitanía e da Gobernación do Reino, á hora de defender con seguridade á frota Real. Por iso, desde ese momento comezou a utilizarse a veciña ría de Ferrol como porto de refuxio para os barcos de Felipe II.
A ría ferrolá, con forma de botella, ten unha entrada estreita que se alarga no seu interior que permitía a fácil defensa dos buques fondeados nela grazas aos tres castelos defensivos, San Felipe, A Palma e San Martín, que gardaban a súa entrada. Ademais de lugar para resgardar os buques da Armada do Mar Océano, a vila de Ferrol converteuse no lugar de acuartelamento da tropa embarcada, instalouse nela un importante hospital de campaña así como unha escola de artillería. O cambio de década converteu a Ferrol no principal centro naval do Atlántico para a Monarquía, e aquí abastecéronse as armadas de Alonso de Bazán en 1589 e 1590 ou a de Don Sancho Pardo de Osorio en 1591.
Pero era evidente que a decisión real facía insuficientes os fornos da comarca para atender á nova demanda xerada polos militares que chegaban a Ferrol. No fondo da ría, xunto ás desembocaduras dos ríos Grande de Xubia e Belelle atópase a vila de Neda.
Nesa época o seu porto comercial e o seu estaleiro, onde se construíu o barco símbolo do escudo do municipio que coa súa proa rompeu a cadea de ferro que protexía o porto de Alxeciras en 1344 e que propiciou a toma da cidade polas tropas castelás de Alfonso XI durante a Reconquista, uníase a súa incipiente industria do pan, existindo numerosos muíños de trigo ao longo do leito do río Belelle. Por iso, Neda foi elixida polo rei para construír os 15 fornos que conformaban as Reales Fábricas de Bizcochos.
O lugar elixido foi un solar dominante da vila, entre a actuais Avenida de Alxeciras e Rúa Valle Inclán. As Reales Fábricas de Bizcocho eran un edificio impresionante de planta cuadrangular, cuxa fachada principal estaba orientada ao noroeste, cun gran patio interior desde o que se accedía a través de quince portas aos diferentes fornos e cun pozo no centro. A fachada estaba terminada nos seus extremos por dúas torres de planta cadrada. Para a súa posta en marcha trouxéronse dez mestres bizcocheros desde Málaga que arrincaron a produción dos cinco mil quintales de pan de barco ao mes necesarios para alimentar á tropa.
O pan de barco, biscoito ou galleta mariñeira era un dos principais sustentos dos mariñeiros e a tropa embarcada durante as súas travesías. Os exipcios xa consumían un pan plano e quebradizo de mijo chamado dhourra, e os romanos unha galleta denominada buccellum. A finais do século XVI a Royal Navy entregaba un galón de cervexa máis unha libra de galleta a cada mariñeiro. A galleta era un pan enfornado, feito cunha pasta a base de fariña, sal, e auga, dura e sen humidade, que grazas ao seu proceso de cocción e o seu almacenamento adecuado en lugar seco podían manterse durante anos. Para consumila, a miúdo mergullábase en salmoira, café ou algún outro líquido para abrandarse.
As Reales Fábricas de Bizcocho de Neda produciron pan de barco durante case un século, o que serviu de base para o desenvolvemento de toda unha potente industria do pan na vila, que fixo aparecer novas xeracións de panadeiros así como a mellora das comunicacións co veciño porto de Ferrol. Unha das claves da calidade do pan de Neda, como se descubriu séculos despois, é a composición química da auga do río Belelle, única e extremadamente pura e que fai que o pan destaque pola súa gran brancura e substancia.
Aínda que as Fábricas desapareceron a principios do século XVIII e o único resto que nos queda é un fragmento de escudo real exposto hoxe en día na praza inmediata ao Concello, a industria do pan quedou para sempre en Neda. Como mostra, a Festa do Pan que se celebra o primeiro domingo de setembro desde 1989, na que se promocionan os produtos das panaderías da vila e realízanse diferentes actividades ao redor da elaboración artesanal do pan.
O pan de barco deixou de producirse ao ser substituído polas conservas para mediados do século XIX. Ah, por certo, a Contraarmada de Drake coa que arrincamos a historia resultou un gran fracaso en cada un dos seus obxectivos: derrota na Coruña, en Lisboa, nos Azores e en Vigo, máis de 13.000 baixas, así como doce navíos e 18 barcazas.
Drake, considerado ata ese momento un heroe en Inglaterra, caeu no ostracismo negándoselle o mando de calquera expedición naval durante o seguintes seis anos, e aínda que tivo a oportunidade de resarcirse co mando dunha gran expedición naval contra a América española en 1595, volveu fracasar, chegando a perder el mesmo a vida en combate contra as forzas españolas destacadas no mar Caribe.
