A alcaldesa de Vilalba, Marta Rouco, marcou os seus primeiros 100 días á fronte do goberno municipal tras suceder á anterior rexedora, Elba Veleiro. A folla de ruta de Rouco para os vindeiros tres anos céntrase en piares como o benestar social, os servizos públicos e a atención aos maiores. Co orzamento de 2024 xa preparado para a súa presentación no pleno ordinario de xaneiro, o goberno local do PSdeG enfróntase ao seu segundo mandato coas dificultades inherentes a calquera concello galego de pequeno tamaño.
Con todo, a situación económica actual e o sistema de financiamento para os concellos galegos pequenos como Vilalba son motivo de preocupación para a alcaldesa. Rouco reclama unha revisión deste sistema para asegurar unha distribución máis xusta dos recursos e un apoio máis efectivo por parte das autoridades superiores. Este chamamento á revisión do financiamento non é só unha cuestión de equidade, senón tamén un paso crítico para garantir que Vilalba e concellos similares poidan ofrecer os servizos e a atención necesaria para os seus habitantes.
— Que balance fai destes primeiros 100 días á fronte do goberno municipal?
— Fago un balance positivo, porque xa comezamos a traballar en aspectos que son fundamentais para o Concello. Xa temos listos os orzamentos de 2024 e levarémolos ao pleno ordinario do mes de xaneiro. Temos encamiñadas outra serie de actuacións que son fundamentais para nós, especialmente o que ten que ver co ciclo da auga. Estamos á espera de que nos fagan entrega do pozo de tormentas, que fixemos a través dun convenio coa Confederación Hidrográfica Miño-Sil, que supuxo un investimento de 1.700.000 euros para Vilalba e que é fundamental para rematar cunha parte do problema que eran as verteduras recorrentes que tiñamos no río Magdalena.
Estamos tamén en contacto con outras administracións, como Augas de Galicia. Acabamos de solicitar tamén a través da empresa concesionaria Espina e Delfín o PERTE do ciclo da auga para dixitalización e mellora da captación.
Xa temos en licitación o servizo de axuda a non fogar, que é un servizo fundamental para nós e que nos leva un terzo do orzamento do Concello. Tamén encamiñamos a próxima licitación do servizo de lixo. Estamos en pleno proceso de regularización do padrón fiscal, porque detectamos que había un terzo das casas que non pagaban este servizo. É fundamental coñecer os ingresos que un conta para poder planificar a actuación do Goberno. Creo que para os tres primeiros meses xa non estivo mal.
— O financiamento do servizo de Axuda no Fogar está a ser un rompedeiro de cabeza para moitos concellos, tamén para Vilalba?
— A Xunta de Galicia, igual que pasa con outros problemas que temos os concellos, o que fai é lavarse as mans e trasladar o problema aos municipios. O servizo de axuda a non fogar é fundamental nun concello como este, onde temos unha media de idade que supera os 40 ou 50 anos. Temos unha dispersión moi importante e iso fai que teñamos un dos Servizos de Axuda a no Fogar máis importantes en canto ao número de horas de Galicia. Temos máis horas de servizo de axuda a non fogar que concellos como Santiago, cando en poboación nos multiplica por seis ou por oito.
O problema que temos basicamente é que os concellos, o prezo agora está rondando os 20 euros. Nalgúns estase pagando polo servizo 24 euros por hora e a Xunta financia 12. O restante vai a cargo dos gobernos locais. Se temos en conta que o orzamento da Xunta é de 12.000 millóns de euros e o de Vilalba de 12, a capacidade que temos nós para facer fronte a 3.400.000 euros que nos custa anualmente este servizo, é moi limitada.
E este non é o único servizo que a Xunta de Galicia deixa nas mans dos concellos. Temos un informe da Secretaría do Concello onde expresamente advirte que a capacidade real que ten este concello para investir é cero. E a capacidade que ten este concello para decidir en que gasta os orzamentos é de menos de medio millón dun orzamento de 12. O resto do gasto está comprometido.
— Hai que repensar ese modelo de financiamento?
— O normal será que a entidade que teña a competencia que reciba a financiamento, sexa a que preste un servizo. O que non pode ser é que traslade a prestación de servizo a outra entidade, pero non que traslade o financiamento necesario para facelo. É dicir, os concellos deberiamos prestar o servizo de axuda non afogar con un financiamento total por parte da Xunta de Galicia. Pero a realidade é que estamos prestando un servizo que a Xunta nos atribúe a través dunha lei, pero non nos atribúe a financiamento necesario para poder prestalo.
E como dicía, non pasa só con SAF, pasa tamén coa limpeza dos centros educativos. ¿Que sentido ten que os concellos vaian prestar o servizo de limpeza e de conserxería a unha administración educativa que é competencia de Xunta de Galicia? Máis exemplos. Aquí en Vilalba estamos financiando nós o comedor dunha escola de educación infantil porque a Xunta argumentaba que é un tramo de educación, o de 3 a 6 anos, que non é obrigatoria e que por tanto non teñen porque pagar o comedor. Como administración máis próxima aos veciños, o Concello fíxose cargo dese servizo, aínda que realmente non ten ningún sentido que unha administración local estea dentro dun colexio público que xestiona Xunta de Galicia ofrecendo un servizo complementario á educación.
— Para frear ese despoboamento e envellecemento da veciñanza é importante contar con medidas de conciliación robustas, que ten feito o goberno local ao respecto?
— Cando chegamos ao Goberno no ano 2019 non había ningún programa municipal de conciliación. A conciliación facíase en centros privados, en bibliotecas infantís. Puxemos en marcha un programa de madrugadores, que estamos ofertando 20 prazas en cada un dos centros que hai aquí no casco urbano. Fixemos tamén a consulta aos centros que temos no medio rural e trasladáronnos que non había demanda e por tanto puxemos a funcionar os do casco urbano.
Pero estamos nas mesmas no que atinxe á Xunta. Aquí o ano pasado quedaron sen matrícula varias familias con nenos do tramo de 0 a 3 anos. As familias puxéronse en contacto connosco e nós, a súa vez, coa Xunta de Galicia, cuxa única resposta foi que nos acollésemos a unha liña de subvencións para solicitar un punto de atención á infancia, que en realidade están previstos para os concellos cunha poboación inferior a 5.000 habitantes. Ademais, os puntos de atención á infancia non é unha educación regrada, onde teñas un currículo para cada tramo de idades, senón que é máis ben unha ludoteca para nenos de 0 a 3 anos.
Outra medida do noso goberno foi votar a andar unha unidade de atención temperá que aquí en Vilalba. A través dun convenio cos concellos de Xermade e de Guitiriz, temos unha unidade de atención temperá compartida que presta atención aos nenos de 0 a 6 anos e que evita que teñan que desprazarse ata Lugo para recibir esta atención.
Gustaríanos facer máis cousas, pero a cuestión orzamentaria limítanos a que poidamos facer outro tipo de políticas de conciliación. Sería desexable poder prolongar tamén o horario de tarde para que as familias puidesen conciliar, pero iso xa dependería de poder contar con financiamento para iso.
— A hemeroteca recolle diversas críticas tanto pola súa parte como pola anterior rexedora sobre o maltrato da Xunta a Vilalba. En que vos baseades?
— A Xunta de Galicia ten posto unha lousa a Vilalba encima e calquera petición que se faga desde aquí polo simple feito de que o goberno de Vilalba non é da mesma política que a da Xunta de Galicia, pois non é ben recibida. Pedimos reunións coa consellería de política social para ver as posibilidades dun centro de día público en Vilalba, con medio rural por unha problemática dunha concentración parcelaria nunha parroquia de Román; con Infraestruturas para revisar os compromisos de Augas de Galicia; co presidente da Xunta en diversas ocasións; co director xeral de Mobilidade polo tema da estación de autobuses; co secretario xeral de Deportes pola iluminación do estadio de Madalena. Todas sen resposta. Vilalba nunca ten un oco no calendario da Xunta.
— Canto leva investido a Xunta en Vilalba desde que goberna o PSdeG no Concello?
— Pois nos últimos catro orzamentos a inversión da Xunta de Galicia en Vilalba é de cero euros. E claro, vemos que en concellos da contorna cunha poboación notoriamente inferior á nosa. Os seus investimentos son bastante máis cuantiosos. A única diferenza entre este concello e os outros é simplemente o acordo político que goberna.
