Fernán Pérez de Andrade «O Bóo», señor de Pontedeume e de Ferrol

Este nobre eumés, o que máis lonxe levou o nome dos Andrade, foi un dos máis importantes homes da nobreza galega do medievo galego

Redacción
abril 9, 2020

Fernán Pérez de Andrade «O Boó» foi señor de Pontedeume e de Ferrol e un dos nobres de maior relevancia da súa época na Galicia medieval. A súa vida e a súa influenza nestas comarcas son aínda palpable hoxe a través do patrimonio histórico e monumental que deixou. Fillo de Ruy Freire de Andrade, señor de Andrade, e de Inés González de Sotomayor, a súa primeira muller. O personaxe, segundo parece o maior de seis irmáns, non foi o primeiro da súa estirpe en levar o nome dos Andrade, pero si o máis importante e soado de todos.

O certo é que coa aparición deste singular personaxe na historia de Galicia comeza a ascensión imparable da casa de Andrade cara a en primeiro rango da nobreza galega. Teñamos en conta que Fernando Pérez de Andrade mantiña a diario a douscentos homes de armas e era señor da Coruña, Pontedeume, Betanzos, Ferrol, Neda, Cedeira, Santa Marta, Viveiro, Villalba e outras comarcas.

Escudo dos Andrade no torreón da familia en Pontedeume

Cando a guerra civil e como outros moitos cabaleiros galegos, Fernán Pérez de Andrade aliñouse en defensa de Pedro I, quen o favoreceu en maio de 1364, a título de mayorazgo, coa freguesía de Santa María de Naraya (Narahío). Con todo, o de Andrade non tardou moito en mudar de opinión e converterse nun decidido partidario de Enrique II, quen o recompensaría xenerosamente nos anos seguintes. O de Andrade logrou conformar así un importante señorío, que en 1371 coroou coas vilas de Ferrol e Puentedeume, ás que en 1373 aínda puido sumar a de Villalba, que ata pouco antes fora de Fernando de Castro, o gran defensor do petrismo.

Grazas a este respaldo patrimonial, no transcurso duns poucos anos o personaxe logrou afirmarse con indiscutible autoridade no panorama nobiliario galego. A súa presenza e poderoso influxo documéntase repetidamente ao longo das décadas seguintes; unhas veces, as noticias falan só da súa intromisión nos bens eclesiásticos, como ocorreu nos Mosteiros de Monfero, Caaveiro ou Sobrado, cuxas encomendas exerceu; outras, en cambio, refírense ao seu protagonismo na propia Corte castelá, onde Enrique II confioulle varias misións diplomáticas.

O de Andrade destacou, ademais, como promotor de non poucas obras, do cal se fixo eco a tradición popular que lle adxudica —parece que sen esaxeración— a erección de “sete igrexas e sete mosteiros, e sete pontes en sete ríos caudalosos e sete hospitais”. Constan como súas, entre outras, as igrexas de Montefaro, San Saturnino, San Francisco e Santa María de Azogue, estas dúas últimas en Betanzos, do mesmo xeito que o Hospital de San Bartolomé, así como as pontes de Sigüeiro, Ponte do Porco e Puentedeume, que foi sen dúbida unha obra de extraordinaria envergadura: converteu unha vella pasarela de madeira nunha gran ponte de pedra, que superaba os 850 metros, cuns setenta e oito arcos góticos espazosos, sostendo nos seus extremos dúas torres —a torre dá Ponche e a torre do Risco— e no seu centro unha capela e hospital “de moita consideración”.

Sepulcro de Fernán Pérez de Andrade na igrexa de San Francisco, Betanzos

A personalidade e a mesma vida de Fernán Pérez de Andrade caracterizáronse tamén pola súa afección á poesía e en xeral a toda a literatura caballeresca. Isto levoulle a reunir un importante número de libros, na súa maioría pertencentes aos diversos ciclos da epopea francesa, e mesmo a promover que o seu capelán, Fernán Martínez, traducise ao galego a Crónica troyana escrita a mediados do século XII por Benoît de Sainte- Maure, clérigo de Touraine, segundo a narración de Dares Phrygius e Dictys Cretensis; este empeño, que alcanzou case os douscentos folios escritos por ambas as caras, é hoxe o gran monumento de literatura medieval galega.

Fernán Perez de Andrade outorgou o seu testamento na súa vila de Puentedeume, o 23 de febreiro de 1397, deixando ordenado o seu enterro nun magnífico sepulcro, sostido por dous xabaríns e disposto no altar maior da conventual franciscana de Betanzos, unha das que el levantara.

Trala súa morte, en 1397, non deixou descendencia, aínda que consta que contraeu tres matrimonios: primeiro con Teresa de Guzmán, máis tarde —despois de 1371— con Sancha Núñez Pardo e finalmente con Constanza de Moscoso, filla de Lope Pérez de Moscoso, señor de Altamira. Por esta razón, os extensos patrimonios reunidos e o alto prestixio social alcanzado transmitíronse pola liña dun dos seus sobriños, Pedro Fernández de Andrade, que morreu moi pouco despois, sucedéndolle Nuño Freire de Andrade, alcumado Ou Mao, o Malo, polo seu carácter despótico e cruel. Pero esta é xa outra historia.