É bastante habitual no rural galego que os pais cedan un terreo ao fillo ou filla que se vai a casar para que o novo matrimonio constrúa no mesmo unha vivenda que vai constituír o domicilio da parella. Esta axuda que recibe a parella nos seus inicios facilítalles o acceso á súa primeira e xeralmente única vivenda, ao abaratar moito os custos o contar cun terreo onde construír, pero o problema vén en que moitas veces esta cesión non se fai ao matrimonio que vai investir nesa nova casa todos os seus aforros presentes e futuros, senón só ao fillo ou filla, e é que o terreo terá carácter privativo para este, tanto se o adquiriu antes do matrimonio, coma se recibiuno el só por herdanza ou doazón despois do matrimonio.
Esta situación é unha frecuente fonte de problemas. Moitos son os clientes que consultan ao seu avogado nun divorcio se teñen dereito á metade da vivenda que construíron estando casados, sobre unha terreo propiedade da súa parella, ou ben consultan que ocorre cando o cónxuxe falece coa casa construída nese terreo e os seus dereitos fronte aos herdeiros.
Pois ben, se o seu réxime económico matrimonial é o de lucrativos, como é a regra xeral, deberá terse en conta a data de construción da vivenda para saber a que aterse, podendo darse dous supostos:
Se a construción foi anterior ao 13 de maio de 1981 esta terá un carácter lucrativo a pesar de que se construíse nun terreo privativo dun dos cónxuxes. Neste caso, aplicaríase o art. 1404 do Código Civil, na súa redacción anterior, que considera a vivenda lucrativa, dispoñendo que cando se liquide a sociedade de lucrativas —pola morte dun cónxuxe, divorcio— existirá unha débeda dos lucrativos a favor do esposo propietario do terreo igual ao valor actualizado do terreo onde se construíu a vivenda.
En cambio, cando a vivenda construíuse sobre terreo privativo dun dos esposos e esa edificación foi posterior ao 13 de maio de 1981, o criterio será o contrario, a vivenda será privativa do cónxuxe dono do terreo, ou unha vez falecido dos seus herdeiros. Aplícase o art. 1359 do Código Civil actual que determina que a vivenda é privativa do esposo propietario do terreo onde se edificou, sen prexuízo de que a sociedade de lucrativas terá dereito a ser reembolsada polas cantidades lucrativas investidas pola construción da devandita vivenda e polas melloras que se realizaron.
Por iso, neste último caso, que é o que se dá en todas as novas construcións, será importante que se conserve toda a documentación que acredite os pagos que se realizaron durante o matrimonio para a construción e mellora da vivenda, tales como pagos ao construtor, compra de materiais, licenzas, arquitectos, préstamo hipotecario solicitado á entidade bancaria para sufragar a devandita construción, reparacións ao longo do tempo, mobiliario, etc. Esta será a única forma de cuantificar o crédito que ostentan a lucrativas fronte ao cónxuxe propietario do terreo, realmente único propietario da vivenda con carácter privativo.
En todo caso, será case imposible que non exista realmente un prexuízo patrimonial para o cónxuxe non propietario polo que a nosa recomendación como avogado sempre é que se esixa a achega da propiedade dese terreo á sociedade de lucrativas con carácter previo a realizar o investimento no mesmo, única forma de aforrarse grandes desgustos nun futuro.
Elisa María Lago Moire. Avogada Colexiada 3717 ICACOR.
