Fun a Betanzos ao médico. Como ten ido a miña familia moitas veces dende a aldea. Betanzos foi sempre o principal centro urbano de referencia tanto para os de Irixoa como, aínda que menos, para os de Aranga. Ségueo sendo, para os poucos que me quedan alí.
Sento nunha terraza, despois, a tomar un café. Sérvenmo nunha cunca de Sargadelos, azul e branca. O camareiro ten pinta de dono de libraría. Vai unha mañá preciosa, quenta o sol e na praza do Campo vese xente. É venres. A cafetería está no baixo dun edificio como poucos debe de haber en Galicia. Coas súas mansardas parece traído dun bulevar parisino. Nel viviron os ubicuos irmáns García Naveira, di unha placa na fachada. Nótase ben que é unha placa antiga, porque nela os nomes destacados son os dos homenaxeados: as de agora deixan claro quen as puxo. Paréceme un luxo poder sentar alí, e dou gracias por que o inmoble non correra a mesma sorte ca tristemente desaparecida casa de Dona Águeda, aquela xoia que alguén, nos urbanisticamente ominosos anos setenta, decidiu que era prescindible.
Saco o libro e leo un pouco, pero váiseme a cabeza a outras cousas.
A Betanzos ía Carmen, a tía do meu pai, a vender queixos. Tiña que ir coller o bus á carretera general. Meu pai esperábaa na casa. Tamén cando volvía de Guitiriz. Esperábaa con ansia, porque da cesta que levaba na cabeza, de entre o café, o azucre, o aceite e outras provisións, sobresaía o xornal, que meu pai devoraba, lendo ata os anuncios por palabras. Tamén da aldea da familia da miña nai vendían algunha cousa. E compraban, todos compraban na feira. O seu tío baixaba a outra, a da Viña, a cabalo, cun traxe de pana –como a miña chaqueta de hoxe-, un sombreiro e as alforxas. Outro mundo, para min.
Ao meu tío avó non o coñecín, pero a Carmen si, moito. E pregúntome que pensarían todos eles se souberan que un sobriño neto ía estar alí sentado lendo e tomando café, cun libro sobre as pernas cruzadas, un señorito feito. Outro mundo, para eles.
Miña filla Paula di que os vellos lle dan pena. A súa soidade. Cóntolle que a uns amigos púxoselles a nai moi mal. En pouco tempo pasou de valerse soa a perde-la cabeza e precisar de axuda para todo. E entón, coa chegada do drama, xorden as miserias. Non as materiais, neste caso, por sorte para todos, pero si as sentimentais: nas reaccións dos irmáns vese de todo. É sabido: os nosos pais, quitando a primeira infancia, no son a nosa
vida. É unha lei natural, e supoño que querer máis ás crías que aos proxenitores forma parte do mecanismo de conservación de calquera especie, pero é unha lei inxusta. A nai, que daría todo por eles, que daría literalmente a vida por calquera deles, de súpeto, para algúns, está de máis, sóbralles un pouco, xa. Tanta asimetría no amor ten que ser difícil de asumir. Se non soase fatal, diría que, ás veces, a demencia ou o alzheimer protexen de profundos desenganos.
Ningún dos meus avós coñeceu aos meus fillos. Para os cativos, non son máis que referencias vagas sen moito peso. E penso eu, sen embargo, o que daría calquera dos catro por coñecelos, por pasar unha tarde con eles, por telos no colo. Compréndoo, pero non podo evitar ve-la inxustiza que hai en recibir tan pouco cariño de volta.
Como a Paula, a min tamén me dan pena: vellos pasando sos os días, esperando que algunha vez soe o teléfono da entrada e sexamos nós.