Estábamos un amigo e máis eu ceando en Santiago, na Tita, tortilla. Había tempo que non nos víamos e falamos un pouco de todo, incluídos os fillos. Sostiña el o habitual: que o que estaba claro é que tiñan que estudiar ciencias, porque as letras estaban máis moribundas que nunca; e puña por exemplo o xornalismo, ferido de morte, dicía, polas redes sociais e a intelixencia artificial.
Meu amigo é intelixente, e sei que o que estaba a considerar era o futuro laboral dos rapaces, as súas posibilidades na práctica, as saídas –sempre as saídas-. Non estaba filosofando nin pensaba no devir da sociedade. O malo de min é que si que filosofo, aínda que sexa consciente de que, ás veces, mentres reflexiono a realidade pásame por diante. Son tan pouco práctico que sigo a pensar que un bo motivo para estudar algo é que che guste, ou, incluso, no colmo da inxenuidade, que sexa importante para esa sociedade da que non estábamos a falar. Quixen rebaterlle, pero había tempo que non nos víamos.
Nesa mesma semana asistín a unha conferencia sobre intelixencia artificial. O currículo da muller que a deu era impresionante –e iso que un xa está curado de espanto, despois de descubrir en LinkedIn que raro é o que non ten un par de Premios Nobel-, sobresaínte de verdade, tanto no académico como no profesional. Pero, iso si, só nos campos técnico e empresarial.
A conferencia non foi boa: os datos eran de dominio público e non aportou moito máis do que un pode atopar nun par de segundos na rede. Pero onde se viron máis claramente as carencias da conferenciante foi nas preguntas. Porque, como era de esperar, case todas xiraban ao redor das consecuencias que esa tecnoloxía, a irrupción vertixinosa da intelixencia artificial, podería ter nas nosas vidas, na sociedade, nas nosas actitudes e aptitudes e mesmo no noso futuro como especie. Uns máis e outros menos, a xente sinte certa preocupación, certo desacougo ante estes cambios –como leva pasado ao longo da Historia, cada vez que unha novidade semella romper a liña normal de progreso-, e chega rapidamente a certas preguntas. E busca respostas, ou como mínimo esbozos de respostas, liñas que dean algunha pista. E aquela enxeñeira e empresaria non tiña nin respostas nin pistas, nin foi capaz de ofrecer algunha idea minimamente profunda ou ampla, que non fora un simple lugar común.
Os que defendemos a importancia das letras, das humanidades, de que haxa xente que siga a estudialas, polo xeral temos a sensación de que falamos nun plano teórico, demasiado abstracto, de que damos argumentos difíciles de defender no día a día da rúa; que filosofamos e os demais cómennos as papas. Por iso senta ben atopar exemplos claros e palpables, como o da outra tarde: persoas co perfil da nosa conferenciante, máis que capacitadas para desenvolver ese proceso, para facelo realidade no cotián, pero cegas, en cambio, para ver máis alá, para prever as consecuencias a longo prazo dos cambios e para valorar o seu impacto. Incapaces de dar as respostas que a xente pedía.
Que diferencia, por exemplo, co último artigo de Daniel Innerarity no El Correo, Supremacismo digital, no que reflexiona sobre que posibilidades ten a IA de nos substituír, de desprazar a nosa intelixencia e facela prescindible. Pero e que, claro, Innerarity é filósofo, que seica é unha profesión que non vale para nada.
Un pensa dende hai moitos anos que a división entre ciencia e humanidades é moito máis artificial do que xa temos asumido, que o coñecemento non é tan compartimentable. Pero, en calquera caso, se hai que comparalas, teño claro que a ciencia é a nosa máis valiosa ferramenta para avanzar, para desprazarnos; pero que son as humanidades, as letras, as que nos axudan a elixir a dirección correcta. E que, polo tanto, o día que as esquezamos definitivamente non saberemos cara onde ir.