Lugo encarará o ano 2026 coa posta en servizo da conexión peonil entre os paseos do Miño e do Rato, un enlace longamente demandado e que permitirá completar o que, na práctica, funciona como un gran cinto verde ao redor da cidade. Se o inverno non complica os prazos de execución, o obxectivo é que a partir do 10 de xaneiro de 2026 a veciñanza poida percorrer de forma continua e segura este novo tramo, pensado tanto para o paseo tranquilo como para a práctica deportiva.
As obras para habilitar esta senda comezaron o 9 de setembro de 2025 e avanzan a bo ritmo baixo a dirección da Confederación Hidrográfica Miño-Sil (CHMS), en virtude dun convenio asinado co Concello de Lugo. O organismo de conca realiza un investimento de arredor de 225.000 euros para transformar un antigo camiño en desuso, cuberto de maleza e embarrado en época de choivas, nun itinerario perfectamente acondicionado xunto ao río Miño. Con esta actuación, dáse resposta a un problema enquistado durante anos e cunha forte demanda social por parte de persoas usuarias dos paseos fluviais.
Durante unha recente visita para supervisar a marcha dos traballos, o alcalde, Miguel Fernández, e o presidente da CHMS, José Antonio Quiroga, puxeron en valor a envergadura da intervención. Desde a Confederación destacan que a actuación está practicamente rematada, pendente unicamente da instalación das luminarias, do mobiliario público e da sementeira con gramíneas nos máis de 20.000 metros cadrados de superficie intervida, tarefas que requiren condicións meteorolóxicas favorables para garantir un bo resultado.
O goberno local subliña o carácter estratéxico deste proxecto, que non se limita a sumar máis de dúas hectáreas de natureza acondicionada, senón que se insire nun modelo de cidade sostible, no que a beira do Miño e do Rato se integran na vida diaria de Lugo. A futura continuidade dos paseos permitirá circunvalar todo o espazo fluvial urbano, xerando unha ampla zona de esparexemento aos pés da cidade que favorece o deporte ao aire libre, o sendeirismo, o uso recreativo e un contacto directo coa natureza.
Unha senda deseñada ao detalle e integrada na paisaxe
A actuación céntrase na posta en valor dunha franxa de máis de 20.000 m², onde se levou a cabo o desbroce da parcela, incluíndo a retirada de árbores mortos ou con risco de caer e de restos vexetais acumulados ao longo dos anos. A partir de aí procedeuse á preparación do terreo, retirando a capa de terra vexetal no trazado da senda, realizando pequenos movementos de terra para acadar unha superficie regularizada e acometendo despois a compactación da plataforma para asegurar a estabilidade do firme.
O novo itinerario aproveita o trazado dun vello sendeiro informal, que ata agora permanecía invadido pola maleza e convertíase nun lamacal nos puntos baixos durante os períodos de choiva. Sobre esa traza histórica definíuse unha senda de dous metros de ancho. Ao longo do trazado instalaranse cinco bancos de granito, pensados para facilitar o descanso e a contemplación da paisaxe, así como papeleiras metálicas para favorecer a correcta conservación do entorno e evitar vertidos incontrolados.
No eido da iluminación está prevista a colocación de 17 luminarias LED, similares ás existentes noutros tramos do paseo, montadas sobre columnas metálicas de catro metros de altura. Este sistema garante unha iluminación eficiente e homoxénea, mellora a seguridade viaria e persoal e permite o uso da senda en horarios de menor luz natural sen renunciar a criterios de aforro enerxético.
A integración ambiental é outro dos piares da obra. Ao redor da senda realizarase unha sementeira manual de céspede natural, ao tempo que se acomete a plantación de especies arbóreas autóctonas como o avellaneiro (abeleira), o carballo, o freixo ou o bidueiro, co obxectivo de reforzar o carácter autóctono da ribeira e favorecer a biodiversidade. Como medida adicional de adaptación ecolóxica, está prevista a instalación de casetas-refuxio para esquíos en árbores existentes, contribuíndo á presenza de fauna silvestre nun espazo moi próximo ao núcleo urbano.
Neste contexto, o Concello lembra que Lugo é a única capital de provincia do Estado declarada Reserva da Biosfera, e destaca que proxectos como este amosan unha aposta por un urbanismo que convive co patrimonio natural, orientado a mellorar a calidade de vida no presente e a construír un futuro sostible. A colaboración entre administracións preséntase como unha peza clave: tanto desde o Concello como desde a CHMS sublíñase que se trata dun proxecto froito dunha cooperación leal, que permite intervir con responsabilidade sobre un espazo que é patrimonio natural colectivo.
O caneiro de Acea de Olga
En paralelo ao avance da senda que unirá os paseos do Miño e do Rato, a CHMS vén de dar por concluída outra das actuacións máis esperadas no entorno do río: a restauración do caneiro de Acea de Olga, unha infraestrutura que combina valor patrimonial, ambiental e deportivo. Trátase dun azud de uns 180 metros de lonxitude, disposto en oblicuo sobre o cauce, que durante anos presentou roturas, filtracións, deslizamentos e elementos estruturalmente danados, o que afectaba tanto á súa conservación como ao comportamento hidráulico do río.
O caneiro forma parte do Inventario Xeral de Patrimonio da Xunta de Galicia, polo que a súa reforma tiña que respectar as técnicas tradicionais de construción. Para iso foi necesaria a intervención de canteiros especializados, habituados a traballar con sistemas de execución propios deste tipo de obras históricas. A Confederación Hidrográfica Miño-Sil financiou o 100 % dos traballos, cun investimento que rolda os 697.591,37 euros, nun proxecto que non só recupera unha infraestrutura emblemática, senón que incorpora solucións innovadoras no ámbito científico e ambiental.
A actuación en Acea de Olga xorde tras a declaración de extinción do dereito de aproveitamento de augas do Miño asociado ao antigo muíño fariñeiro, cuxo uso privado databa de mediados do século pasado. Unha vez extinguido ese dereito, tanto o muíño como o caneiro pasan a ser dominio público, o que abriu a porta a unha intervención integral na zona, concibida para recuperar o valor patrimonial, mellorar o ecosistema fluvial e favorecer os usos sociais sostibles.
Un dos elementos máis singulares da obra é a construción dun novedoso paso para peixes, deseñado para mellorar a conectividade longitudinal do río Miño. A solución aproveita precisamente a antiga rotura do caneiro para habilitar unha escala de peixes adaptada ás especies presentes no río, como troitas e bogas, facilitando os seus movementos migratorios. Ademais, a intervención incorporou un programa de translocación e marcado de arredor de 15.000 exemplares de náiades, un grupo de moluscos de auga doce especialmente sensibles ás alteracións dos ecosistemas fluviais. Desde a CHMS salientan que estes traballos converten a actuación nun proxecto innovador no ámbito científico, tanto polas técnicas empregadas como polo seguimento da fauna.
A posta en valor do caneiro ten tamén unha dimensión social e paisaxística. Co azud restaurado, mellórase a visión do conxunto fluvial en torno á ponte romana, refórzase a lectura do río como eixe histórico de Lugo e facilítase o uso da zona por parte de piragüistas e deportistas que empregan o Miño como espazo habitual de adestramento. O alcalde subliña, ademais, que esta infraestrutura permitirá un mellor control dos caudais, favorecerá un uso máis racional e sostible do río e contribuirá a protexer a contorna fronte a grandes enchentes.
No marco desta colaboración, tamén se está a executar un programa de limpeza e mantemento do río, e o Concello traballa xunto coa CHMS nun novo convenio para actuar no nacemento do río Rato, co fin de mellorar o seu estado ambiental desde a orixe. En paralelo, estúdianse alternativas para a mellora da rúa Fermín Rivera, co obxectivo de dar solución aos trastornos que padecen os veciños desta zona e de reforzar a coherencia entre mobilidade urbana, seguridade e xestión da auga.
O Muíño de Acea de Olga
A intervención no caneiro de Acea de Olga complétase cun terceiro piar: a rehabilitación integral do Muíño de Acea de Olga, que se encamiña a converterse nun espazo de divulgación científica e cultural vinculado á memoria fluvial de Lugo. Esta actuación desenvólvese ao abeiro dun convenio entre a CHMS e a Universidade de Santiago de Compostela (USC), no que o organismo de conca financia tamén o 100 % das obras, cun importe próximo aos 900.000 euros.
Os traballos avanzan a bo ritmo, aínda que o calendario estivo condicionado polas crecidas do río asociadas ás intensas choivas de setembro e outubro de 2024, que obrigaron a suspender temporalmente as obras nese período. A previsión é que a rehabilitación poida quedar rematada a finais de 2025, sempre que as condicións meteorolóxicas o permitan. Unha vez concluída, a infraestrutura será cedida á USC, que asumirá a súa xestión como centro dedicado á divulgación e posta en valor do patrimonio fluvial da conca.
O proxecto concibe o muíño como un espazo educativo e expositivo, deixando atrás o seu último uso como restaurante para orientalo cara á difusión da cultura ligada á auga e á mecanización tradicional. Prevese a eliminación de engadidos sen interese arquitectónico nin funcional, como unha terraza e un alpendre exento, para recuperar o volume orixinal do edificio e realzar os seus valores históricos.
Un dos aspectos máis interesantes da rehabilitación é a recuperación dos canais subterráneos de alimentación de auga que servían aos catro muíños existentes na orixe do conxunto. O proxecto contempla limpar e poñer en servizo estes condutos, así como os ocos nos que se situaban os mecanismos de moenda, e asignar un uso diferenciado a cada unha das unidades con fins didácticos.
Esta combinación de restauración patrimonial, interpretación histórica e experimentación técnica busca converter o Muíño de Acea de Olga nun referente na divulgación do patrimonio fluvial e nun recurso educativo para centros de ensino, universidade e público xeral.
No conxunto destas actuacións –a nova senda entre o Miño e o Rato, a restauración do caneiro e a recuperación do muíño– o Concello encadra tamén a posta en valor da contorna da Fábrica da Luz, que aspira a transformarse nun polo de atracción ambiental e cultural. O obxectivo é artellar un modelo de cidade que aposta pola sustentabilidade, pola protección do patrimonio natural e pola recuperación dos espazos que fan de Lugo un lugar singular, consolidando o eixo fluvial como espazo de encontro, ocio, ciencia e memoria colectiva.
