Ás veces é conveniente parar un intre, xirar sobre un mesmo e mirar cara atrás. Non por medo a que nos estea seguindo algún indesexable nin para certificar que todo segue igual tralo noso paso, non; mirar para vernos vir, mirar para saber de onde procedemos e que pasos viñemos dando ao longo de todos os camiños que percorremos. Mirar para facer memoria, para conformar o relato múltiple de todos cantos fomos e de todos cantos quixemos ser, xa que de todos, dos que saíron adiante e dos que non pasaron da escala potencial, estamos compostos. Todos, con maior ou menor intensidade, seguen vivos nese lugar inestable e escuro que chamamos pasado, á espera, sempre á espera, de que, dende as esixencias ditadoras do presente, decidamos parar e rescatalos. Ofrecerlles a luz que o tempo lles vai pouco a pouco negando, enfialos nun aparencia de sentido, construírlles unha trama na que acaben sendo pezas fundamentais, insubstituíbles. Non sempre é fácil; algunhas veces, ou moitas, pode ser até doloroso, pero si necesario para poder recoñecernos nunha figura, para compor unha imaxe de nós, para escribir a novela que toda vida necesita se non quere desaparecer esnaquizada polos sumidoiros. Hai épocas, e hai idades, nas que este exercicio se fai imprescindible. Non é que o futuro, nesas idades, deixe de importar, é que só se lle pode facer fronte, só se pode transitar por esa terra ignota que vén sendo, se nos sentimos fortificados pola estrutura dunha memoria feita con honestidade, organizada con sabedoría, elaborada con solidez narrativa. Non sempre é fácil, xa dixen, pero si é necesario, chegada unha idade, poder artellar unha explicación de nós mesmos, e non para ofrecerlla aos demais, que iso é o de menos. Unha explicación para nós. Unha explicación, como unha estancia, na que poidamos seguir vivindo enteiros. Pero non é por aí por onde van os tempos. O presente, pleno de urxencias, absorbe todas as enerxías, e os discursos imperantes, ou xogan coa memoria en beneficio de intereses alleos ao benestar persoal e colectivo, confundíndoa coa Historia e obxectivándoa segundo parámetros parciais, ou a rexeitan como lastre, como fardo innecesario para as costas dunha sociedade axilizada polo reclamo irrenunciable do progreso. Non se pode vivir do pasado, temos oído moitas veces, e iso é certo, nin vivir no pasado. Onde vivimos, ou, mellor dito, onde estamos, é no aquí e no agora, pero nin ese aquí nin ese agora serán comprensibles se carecemos dun itinerario de chegada, dunha explicación, dunha trama, dunha novela. Existimos así, contándonos quen somos, facendo memoria coas palabras. Os feitos só acadan significación se se contan, se quedan configurados coma linguaxe. O feito de existir só acada unidade significativa cando se transfigura en narración. Ser é ser narrado. Somos suxeitos dunha historia percorrida polo espesor emocional de todas as vivencias. Busquémonos nas fonduras do tempo e fagamos memoria cos farrapos que atopemos.
Lectura recomendada para comezar o ano: “La trama de la memoria”, de Mayka Lahoz. Bo 2023.