O dous de novembro, un día despois do mandado, visitei Catabois. Saín de tomar un café na casa dos meus pais e fun ao cemiterio có meu fillo. Fomos ver aos seus bisavós. Non resultou unha visita triste, aínda que podería telo sido, se eu me deixo levar. Pero non quixen, e puxen freo ás miñas dúbidas existenciais. Fomos falando del, de nós, dos seus estudos, de que ten que pensar que vai facer, dos amigos, do amor, do que quere da vida e todo iso: o normal de cada semana. E, no medio, paramos no nicho dos meus avós maternos -onde está tamén a miña bisavoa Carmen-, e logo no dos paternos: María, Vicente, Isabel e José.
Falamos das datas de nacemento, das dos pasamentos, e do que esperaron uns por outros: José, por exemplo, estivo dezaseis anos viúvo, e viviunos botando de menos cada día a Isabel. E eu, aínda que non teño claro por que -seica son algo así como un agnóstico precavido-, recei un pouco diante de cada lápida. Pero todo transcorreu sen dramatismo, algo raro en min, a conversa non se escureceu e saímos de bo humor, como entráramos.
Así e todo, non puiden esquecer por completo as miñas teimas, e mentres íamos cara o coche comenteille a Carlos algo que a min me obsesiona dende hai moitos anos: a asimetría do amor entre as xeracións familiares, a falta de reciprocidade no noso cariño e no noso interese. Todos, salvo casos patolóxicos, queremos máis aos nosos fillos que aos nosos pais; como lles pasou a estes e lles pasará a aqueles. Algo que, sen ser antropólogo, non parece difícil atribuír ao instinto de conservación da especie e identificalo como un mecanismo de supervivencia; e un mecanismo bastante eficaz ata o momento. Pero que, sen embargo, e por necesario e útil que sexa, paréceme profundamente inxusto e triste.
Dicíalle eu que, para el, os meus catro avós, que tiñan morto todos xa cando naceu, non eran máis que referencias imprecisas, aos que lles tiña certo cariño, tamén difuso, porque mo notaba a min. Pero que, dende logo, non só non sinte a súa falta, senón que na práctica é como se nunca tiveran existido. Normal. E, en cambio, explicáballe, non podíamos nin imaxinar o que tería significado para eles chegar a coñecelo, a coñecer aos meus fillos. Non podíamos nin imaxinar o que terían dado -anos de vida?- por collelos un momentiño no colo unha tarde na súa casa, ou falar con el así como agora, dando un paseo. Porque, para eles, eses bisnetos seríano todo. Todo.
E creo que isto é máis que unha simple reflexión filosófica ou un lamento resignado polas cousas que ten a vida. Creo que nas nosas relacións reais, tanxibles, diarias, reproducimos esa mesma asimetría. A asimetría, a falta de reciprocidade e, con elas, a inxustiza. A inxustiza de que os nosos fillos sexan a nosa vida, pero os nosos pais non. E a tristeza. A tristeza do amor correspondido, si, pero non tanto. A tristeza de non facerlle moito caso a quen devece por nós, a quen agarda por nós, a quen se fai ilusións de se ese domingo iremos velos.
