Todos coñecemos ditos sobre a mentira: que se ten as patas curtas, que se se colle antes a un mentiroso ca un coxo…, ditos que semellan emitidos por un moralismo naíf desexoso de manter incólume unha idea de verdade reducida e simplificada. A verdade como oración incuestionable e a mentira como desvío detectable. Iso ocorría en tempos nos que unha e outra ocupaban espazos diferenciados e ninguén tiña valor para nomear a falsidade como feito alternativo.
Agora todo é máis complexo, máis borroso. A realidade, multiforme e interpretable, non encaixa ben na lóxica binaria e as lindes, sometidas ao influxo cambiante das ventoeiras, acaban, en moitas ocasións, difuminadas. E así imos camiñando sen saber moi ben onde poñemos os pés. Crendo ou descrendo co ánimo obsesivo dos posuídos, sen mirar, sen ver.
-A vacina xa a teñen os chinos, di o home de mediana idade que acaba de pedir un vermú, pero de momento non o queren comunicar.
-Hai quen di que todo isto é cousa de Trump para vingarse polo 5G, engade o acompañante, que prefire cervexa.
É certo que todo vén de lonxe, que a chamada postmodernidade, enfrontada aos grandes relatos e aos imperativos categóricos, deixou a verdade sen andamiaxes, tan afastada da orixe revelada coma da conclusión derivada da experimentación e da proba. Dende entón é un ente errante e pactista, de carácter adaptativo, transixente, que non se alporiza fronte aos construtos armados que a firen e a zarandean. Sabe que é parte dun barulleiro xogo da linguaxe, e que o gañador dese xogo non depende do aval fáctico que poida sostelo senón das habelencias sofísticas da argumentación. Sabe que perdeu o corpo, como o estamos perdendo todos, progresivamente reducidos a fantasmas virtuais interconectados.
-E que me dis da ambulancia na porta da casa do vicepresidente?, alí estivo día e noite por se facía falla, e logo dicían que no había medios.
-E do autobús cheo de xubilados infectados que chegou ao hospital de Lugo procedente de Lloret de Mar?
-E de que a OMS teña prohibidas as autopsias?
-E dos catorce médicos que coidan de Pedro Sánchez na Moncloa?
-Que me dis?, que me dis?
A verdade quedou sen corpo e a mentira non o necesita. Para que o ía necesitar? O corpo como corpo de proba é un atranco, un inconvinte, unha carga, un peso. Está sometido á gravidade e non admite a lixeireza. A mentira, si, a mentira vive na levedade das palabras, ás que coloniza e reprograma de igual xeito que o virus reprograma as células que invade. Así, oímos berrar liberdade nalgunhas rúas e non entendemos, non sabemos que liberdade é a que reclaman. As palabras, carcomidas pola mentira, sometidas a un proceso de baleiramento acelerado, inmersas nunha deriva lesiva de esquecemento etimolóxico, ocupan o espazo público con vestimentas tan pouco acaídas que resultan irrecoñecibles.
-Isto é unha ditadura, sentencia o home de mediana idade mentres ergue a man para pedir un segundo vermú.
-Ou peor, engade o outro.
A verdade, e non só dende o refraneiro, deberá ir trazando algunha liña de defensa.
