Aínda que só sexa para levar a contra, imos facer un exercicio de optimismo. Non vai ser doado. O ánimo leva meses sen adestramento, e a vontade, enfrontada a múltiples resistencias, arrastra os pés cabizbaixa, coma de volta dunha viaxe longa e infrutuosa. Tampouco o ambiente, toldado de ameazas, contaminado polas emisións tóxicas dun fatalismo escatolóxico, semella o máis axeitado. Pero hai que intentalo. Non podemos deixarnos levar pola corrente xeral, afundirnos sen resistencia nas lameiras que invaden os noticieiros. Precisamos respirar aire limpo, mirar con esperanza. Non é doado, xa dixemos, pero iso non pode ser motivo para desistir.
Exercitar o optimismo, nestas circunstancias e neste país, pode ser arriscado, quizais ata perigoso, e non só polo exercicio en si, salto, voo, negación radical da gravidade, senón tamén polas miradas acesas e ferintes dos que xestionan o pesimismo, polos índices acusadores dos hiperrealistas do infortunio, polo fedor abafante dos comerciantes do medo. Son moitos os inimigos e moi longa a historia dos seus movementos. Lembremos a Voltaire e ao seu Cándido, onde o optimismo, en clave satírica, é presentado como aquiescencia absoluta coa existencia, como conformidade acrítica, como conservadurismo estremado. Todo sucede para ben, di Pangloss, o titor de Cándido, sexa o que sexa, non hai mal que por ben non veña, todo canto acontece é necesario e positivo. Non sabemos se alguén segue lendo nestes tempos a Voltaire, pero si parece claro que son moitos os que defenden, descontextualizada, a súa visión do optimismo e consideran, en consecuencia, esa actitude vital como propia de seres escasamente lúcidos, proclives ao engano ou ao autoengano.
É posible que ninguén saiba explicar por que ver a botella medio baleira é máis intelixente ou razoable que vela medio chea, pero que non se saiba explicar non semella razón suficiente para invalidar a aseveración. En España somos crueis cos optimistas. Tamén cos optimistas. O presidente Rodríguez Zapatero, un optimista antropolóxico, segundo definición propia, un “buenista” inxenuo, segundo descalificacións alleas, foi comparado repetidas veces con Pangloss coa intención de situalo na corda dos incapacitados para entender e actuar sobre a realidade. É claro que os que facían, e fan, tal comparación, realistas ben informados e lúcidos, é dicir, pesimistas, estaban, e están, convencidos de que o optimismo é, simplemente, un método de lectura ou un procedemento analítico, e descoñecían, e descoñecen, que, máis alá diso, representa unha disposición do ánimo, o ímpeto preciso para actuar sobre o mundo dende o principio insubstituíble da esperanza. Iso non o entenderon entón nin o entenden agora. Por exceso de realismo acaban considerando inevitable o que, cunhas doses de optimismo, pode ser perfectamente evitable.
O optimismo que aquí defendemos apela, iso si, á vontade, á forza da vontade, pero tamén á razón, á forza da razón, e, máis que un acto de asentimento, é un movemento de rebeldía. O optimista non é o que di, como Pangloss, si a todo, o que mira canto hai con ollos de agradecemento, ou, peor aínda, cos ollos pechados. Non, o optimista ve o que está e imaxina racionalmente o que non está aínda pero si pode empezar a construír. O optimista ve a obra feita só con ver o plano.
E agora o exercicio: vexamos no que hai o que pode haber e traballemos para logralo. Porque o porvir, por sorte, ímolo facendo pouco a pouco todos, e non só os realistas ben informados que desfrutan co apocalipse.
